อาการเป็นสัด

การสังเกตอาการเป็นสัด (Heat Detection)

            การเป็นสัด หมายถึง การที่โคเพศเมียยอมรับการผสมพันธุ์พันธุ์ อาการของการเป็นสัด แบ่งได้เป็น 2 อย่าง คือ

1.อาการเสริม

2.อาการหลัก

อาการของการเป็นสัด จะเริ่มจากอาการเสริมก่อน ได้แก่ โคจะร้องบ่อย ๆ กระวนกระวาย สนใจผู้เลี้ยง สนใจโคตัวอื่น เลียและดมตัวอื่น อวัยวะเพศบวมแดง มีเมือกใสไหลจากช่องคลอด โคที่กำลังให้นมปริมาณน้ำนมจะลดลง กินอาหารลดลง ไล่ขี่ตัวอื่น เป็นต้น อาการเสริมจะมีความปรวน แปร ไม่แน่นอน บางอาการอาจเกิดให้เห็นได้ แต่บางอาการอาจไม่เกิดให้เห็น แต่สุดท้ายของการเป็นสัด โคจะแสดงอาการหลักออกมา

อาการหลักของการเป็นสัด ได้แก่ การที่แม่โคที่เป็นสัดยืนนิ่งให้โคตัวอื่นขี่ ซึ่งอาการยืนนิ่งให้โคตัวอื่นขี่ เป็นอาการที่สำคัญมาก ต้องสังเกตให้ได้ อาการยืนนิ่งให้ตัวอื่นขี่จะสัมพันธ์กับเวลาที่โคตัวนั้นจะเกิดการตกไข่ และเวลาที่จะมีการตกไข่ จะใช้เป็นเกณฑ์ในการพิจารณาเวลาที่เหมาะสมที่ควรทำการผสมเทียม เพื่อให้อัตราผสมติดสูงที่สุด ระยะเวลาตั้งแต่โคเริ่มยืนนิ่งให้ตัวอื่นขี่หรือปีนทับ จนถึงสิ้นสุดการยืนนิ่ง จะกินเวลาประมาณ  6-18 ชั่วโมงเท่านั้น

อาการเป็นสัดของโค

หากโคแสดงอาการดังต่อไปนี้บางอย่าง หรือ หลายอย่างพร้อมกัน แสดงว่าโคกำลังอยู่ในช่วงเป็นสัด

1.  เสียงร้องผิดปกติ

2.  อวัยวะเพศบวมแดง

3.  ปัสสาวะบ่อย

4.  มีเมือกใสและเหนียวไหลออกมาจากช่องคลอดหรือเลอะบริเวณก้นทั้งสองข้าง

5.  ไม่กินอาหารหรือกินอาหารน้อยทั้งอาหารข้นและหญ้า

6.  ถ้าเป็นแม่โคที่กำลังให้นมจะพบว่าน้ำนมลดลง

7.  ขึ้นขี่ตัวอื่นหรือยอมให้ตัวอื่นขี่

8.  สังเกตที่ดวงตา จะเห็นม่านตาเบิกกว้างบ่อยครั้งกว่าปกติ ส่อให้เห็นการตื่นตัวและตื่นเต้นง่าย

หลังจากโคนางได้รับการผสมพันธุ์ประมาณ 21 วัน ถ้าโคไม่มีอาการเป็นสัดอีก ก็อาจคาดได้ว่าโคตัวนั้นเริ่มตั้งท้องแล้ว

การผสมพันธุ์โค

การผสมพันธุ์โค

โคตัวเมียที่พร้อมผสมพันธุ์จะมีอาการเป็นสัดกับจะมีการตกไข่เกิดขึ้น  ซึ่งเจ้าของฟาร์มจะเลือกผสมพันธุ์โคนม ด้วยวิธีผสมเทียมหรือผสมแบบธรรมชาติก็ได้ ตามความสะดวก

การเป็นสัดของโคแต่ละรอบจะห่างกันประมาณ 21 วัน ในแต่ละครั้งของการเป็นสัดใช้เวลา 18-24 ชั่วโมง ไข่จะตกหลังจากหมดการเป็นสัดแล้วประมาณ 14 ชั่วโมง ดังนั้นช่วงระยะเวลาที่เหมาะที่สุดสำหรับการผสมพันธุ์คือระยะเวลาก่อนที่ไข่จะตกเล็กน้อย เช่น ถ้าพบโคเป็นสัดตอนเช้าก็ควรจะผสมอย่างช้าตอนบ่ายวันเดียวกัน หรือถ้าเห็นโคเป็นสัดตอนบ่ายหรือเย็นก็ควรจะผสมอย่างช้าเช้าวันรุ่งขึ้น

วิธ๊การเลี้ยงโคนม

เริ่มต้นเลี้ยงโคนม 

การเริ่มต้นเลี้ยงโค สามารถทำได้ดังวิธีการต่อไปนี้

1. เริ่มด้วยการ หาซื้อลูกโคนมพันธุ์ผสมเพศเมียมาเลี้ยง (อายุ 1 เดือน)  โดยให้กินนมเทียมหรือหางนมผงละลายน้ำ พร้อมทั้งให้อาหารข้นลูกโคอ่อนและหญ้า จนกระทั่งโคนมมีอายุ 3-4 เดือน จึงหย่านม เลี้ยงถึงอายุผสมพันธุ์ ตั้งท้อง คลอดลูก และเริ่มรีดนมได้

2.  เริ่มด้วยการซื้อโคนมอายุเมื่อหย่านม โครุ่น โคสาว หรือโคสาวที่เริ่มตั้งท้อง หรือแม่โคที่เคยให้นมแล้ว นำมาเลี้ยง วิธีนี้ใช้เงินทุนมาก แต่ให้ผลตอบแทนเร็ว

3. เริ่มต้นด้วยการเลือกซื้อ แม่โคพันธุ์พื้นเมือง หรือแม่โคที่มีสายเลือดโคเนื้อ ที่มีลักษณะดี ไม่มีโรคติดต่อ นำมาเลี้ยง แล้วใช้วิธีผสมเทียมกับสายเลือดโคพันธุ์นมของยุโรปพันธุ์ใดพันธุ์หนึ่ง เมื่อได้ลูกผสมตัวเมีย ให้เลี้ยงดูต่อไปอีกประมาณ 30-36 เดือน ก็จะให้ลูกตัวแรก แม่โคตัวนี้ก็จะเริ่มรีดนมได้

วิธีการเลี้ยงโคนมในแต่ละช่วงอายุ

ไม่ว่าท่านจะเริ่มเลี้ยงโคนมด้วยวิธีใดก็ตาม ดังที่บอกไปแล้วข้างต้น คือ เริ่มจากลูกโค , โคสาว หรือ เลือกโคพื้นเมืองมาผสมพันธ์กับโคพันธุ์ยุโรป การทำฟาร์มโคนมก็จะต้องเลี้ยงโคนมทุกรุ่นอยู่ดี โดยมีวิธีการเลี้ยงดังนี้

วิธีเลี้ยงลูกโค

โคนมแรกเกิดให้กินน้ำนมเหลืองทันทีภายใน 2 ชั่วโมง น้ำนมเหลือง คือ น้ำนมของแม่โคระยะแรกคลอดที่จะผลิตออกมาก่อนจะเปลี่ยนเป็นน้ำนมปกติ น้ำนมเหลืองจะมีสีขาวปนเหลือง รสขม มีคุณค่าอาหารสูงและช่วยให้ลูกโคมีภูมิคุ้มกันโรคที่ดี

โคแรกเกิดจะต้องกินน้ำนมเหลืองเช้าและเย็น ติดกัน 2-5 วัน ตามแต่ระยะที่แม่โคจะมีน้ำนมเหลือง หลังจากนั้นค่อยเปลี่ยนไปกินน้ำนมแม่ต่อ

เมื่อโคมีอายุได้ 2-3 เดือน ให้เปลี่ยนจากนมแม่ เป็นนมเทียม หรือ นมผงละลายน้ำ

ให้โคหย่านม เมื่อมีอายุอยู่ในช่วง 5-6 เดือน

สำหรับปริมาณน้ำนมที่ให้ลูกโคดื่มนั้น กะประมาณไว้ที่ 10% ของน้ำหนักแรกเกิด เช่น ถ้าลูกโคหนัก 40 กิโลกรัม ก็จะต้องให้ลูกโคดื่มนมวันละ (40 x 10%)  4 กิโลกรัม โดยแบ่งเป็นมื้อเช้า 2 กิโลกรัม มื้อเย็น 2 กิโลกรัม สำหรับปริมาณน้ำนมที่ให้จะเป็นอัตราคงที่ไปจนกระทั่งหย่านม

ในขณะเดียวกันควรจัดหาอาหารข้นสำหรับลูกโคและหญ้าแห้งวางไว้ให้ลูกโคได้หัดกินตั้งแต่อายุได้ 1-2 สัปดาห์ วิธีนี้จะทำให้ลูกโคช่วยเหลือตัวเองโดยเร็วที่สุด ประหยัดนมแม่โคได้มากเป็นการลดต้นทุนในการเลี้ยงลูกโค

สำหรับวิธีการผสมนมเทียม หรือนมผงละลายน้ำ ให้ใช้อัตราส่วนผสม คือ น้ำผง 1 ส่วน ต่อน้ำสะอาด 7-10 ส่วน แต่ที่นิยมใช้คือ 1 ต่อ 8 หรือ 1 ต่อ 9 ส่วน ตัวอย่างเช่นถ้าใช้นมผง 1 กิโลกรัมก็ต้องผสมน้ำ 8 กิโลกรัม ในการผสมแต่ละครั้งควรคนให้เข้ากัน และต้องเติมน้ำมัน ตับปลาหรือวิตามินลงไปด้วย

หมายเหตุ : เมื่อโคมีอายุ ประมาณ 1-2 เดือน ควรจะต้องทำการสูญเขาโค หรือ ทำลายเขาโค เพื่อ ไม่ให้เกิดอันตรายต่อผู้เลี้ยง ,ไม่ให้โคขวิดกันเอง และยังเป็นการป้องกันอันตรายให้โคเจ้าของเขา เพราะเขาของโคอาจจะยาวโง้งมาทิ่มหน้าหรือตาได้

วิธีเลี้ยงโครุ่นและโคสาว

เมื่อโคนมมีอายุถึง 4 เดือน อัตราการตายจะต่ำ เพราะระบบการย่อยจะดีขึ้นมาก ตั้งแต่ระยะนี้ไปจนถึงระยะโครุ่น คืออายุประมาณ 180-205 วัน ( น้ำหนักประมาณ 120-150 กิโลกรัม ) โคจะกินหญ้าได้ดีแล้ว

ช่วงระยะโคสาว โคนมจะมีน้ำหนักประมาณ 200-250 กิโลกรัม

เลี้ยงจนกระทั่งโคมีอายุครบ 18-22 เดือน จะเป็นช่วงอายุเกณฑ์ผสมพันธุ์ โคจะเติบโตอย่างรวดเร็ว ให้เพิ่มอาหารผสมและให้หญ้ากินเต็มที่ หากสามารถเลี้ยงแบบปล่อยลงแปลงหญ้าได้จะยิ่งดี เพราะโคจะได้ออกกำลังกาย และยังประหยัดแรงงานในการเลี้ยงอีกด้วย

การดูแลแม่โคนม

เมื่อโคตั้งท้องประมาณ 10 เดือน ให้แยกโคท้องแก่ออกจากฝูงเพื่อให้ไม่โดนรบกวน โดยอาการใกล้คลอดของโคที่สังเกตได้ชัดเจน คือ นมคัดเต้า อวัยวะเพศบวมโต ลุกและนอนบ่อย มองท้องตัวเองยกหางและปัสสาวะบ่อย

ระยะนี้ให้เตรียมปูฝางข้าวหรือหญ้าแห้งเพื่อให้ลูกโครองนอน

สังเกตถุงน้ำคร่ำ หากถุงน้ำคร่ำแตก โคจะต้องคลอดลูกภายใน 15 นาที ถ้าเกินกว่านี้ แสดงว่าผิดปกติ ต้องแก้ไข

หลังจากที่โคคลอดลูกออกมาแล้ว นมที่ได้ในช่วงแรกจะเป็นน้ำนมเหลือง ให้นำไปให้ลูกโคกิน นมที่รีดได้ในอาทิตย์ควรให้ลูกโคกินให้หมด อย่ารีดนำไปขาย

 การรีดนม

การรีดนมมีอยู่ 2 วิธีคือ การรีดนมด้วยมือ และการรีดนมด้วยเครื่อง ซึ่งควรรีดให้สะอาดเสร็จโดยเร็วและให้น้ำนมหมดเต้า ซึ่งขั้นตอนในการรีดนมจะมีดังนี้

1.  เตรียมน้ำยาฆ่าเชื้อโดยน้ำยาคลอรีนอย่างเจือจาง

2.  เตรียมอุปกรณ์การรีด ซึ่งรวมถึงผู้ที่ทำการรีดและแม่โคให้เรียบร้อย การเตรียมการต่าง ๆ ควรจัดการให้สะอาดหรือฆ่าเชื้อก่อนด้วยน้ำยาคลอรีน

3.  ทำความสะอาดตัวโคและบริเวณคอกรีดที่สกปรก

4. ล้างเต้านมด้วยน้ำอุ่นหรือน้ำยาคลอรีนพร้อมกับนวดเช็ดเบา ๆ

5.  ก่อนลงมือรีดควรตรวจสอบความผิดปกติของน้ำนมหรือทำการรีดน้ำนมที่ค้างอยู่ในหัวนมทิ้งเสียก่อน

6.  ขณะลงมือรีดนมควรรีบรีดให้เร็วที่สุดไม่หยุดพักโดยกะให้เสร็จภายใน 5-8 นาที และต้องรีดให้หมดทุกเต้า

การรีดนมด้วยมือโดยการใช้นิ้วหัวแม่มือนิ้วชี้บีบหรือรีดหัวนมตอนบนเพื่อเป็นการเปิดทางนม เป็นการกันไม่ให้น้ำนมในหัวนมหนีขึ้นไปอยู่ตอนบน ต่อมาก็ใช้นิ้วที่เหลือ(กลาง นาง ก้อย) ทำการบีบไล่น้ำนมตั้งแต่ตอนบนเรื่อยลงมาข้างล่าง จะทำให้ภายในหัวนมเกิดมีแรงอัดและน้ำนมจะถูกดันผ่านรูนมออกมา และเมื่อขณะที่ปล่อยช่วงนิ้ว(แม่มือ นิ้วชี้) ที่รีดหัวนมตอนบนออก น้ำนมซึ่งมีอยู่ในถุงพักนมข้างบนจะไหลลงมาส่วนล่างเป็นการเติมให้แกหัวนมอีก เป็นเช่นนี้ตลอดระยะเวลาที่รดจนกระทั่งน้ำนมหมด

โคนม

สายพันธุ์โคนม

1.             สายพันธุ์โคนม  โคนมจัดเป็นสัตว์กระเพาะรวม หรือ สัตว์เคี้ยวเอี้อง (Ruminant) สามารถแบ่งออกเป็น 2 กลุ่มใหญ่ ๆ ตามแหล่งกำเนิด ได้แก่

1.1    โคนมเขตหนาว

          โคพันธุ์โฮลสไตน์ (Holestein-Friesian)

           

            โคพันธุ์โฮลสไตน์ หรือพันธุ์ฟรีเชี่ยน หรือพันธุ์ขาว-ดำ เป็นโคนมสายพันธุ์ยุโรป (Bos taurus)มีแหล่งกำเนิดจากทางตอนเหนือของประเทศเนเธอร์แลนด์ เมื่อนำโคพันธุ์นี้ไปเลี้ยงในประเทศอังกฤษ จึงได้ชื่อว่าพันธุ์ฟรีเชี่ยน(Friesian)  แต่ในทวีปยุโรปบางประเทศเรียกโคพันธุ์นี้ว่าพันธุ์ดำและขาว (Black andWhite) เป็นโคที่นิยมเลี้ยงและแพร่กระจายอยู่ในประเทศต่าง ๆ ทั่วโลกมากที่สุด สามารถให้ปริมาณน้ำนมมากที่สุดในบรรดาโคนมทุกสายพันธุ์

              โคพันธุ์เจอร์ซี่ (Jersey)

   โคพันธุ์เจอร์ซี่ (Jersey) เป็นโคที่ให้นมซึ่งมีไขมันมากที่สุด ถิ่นกำเนิดอยู่ที่ประเทศอังกฤษ เป็นโคขนาดเล็ก น้ำหนักแรกเกิดเฉลี่ยประมาณ 25 กิโลกรัม โคตัวผู้ที่มีความสมบูรณ์จะหนักประมาณ 680 กิโลกรัม และตัวเมียประมาณ 430 กิโลกรัม ปริมาณน้ำนมไม่มากนัก ประมาณ 3,000 กิโลกรัมต่อระยะการให้นม รสชาติอร่อย ปริมาณไขมันในนมสูงกว่า 5% ปริมาณโปรตีน, แคลเซี่ยม และแร่ธาตุที่สำคัญสูงกว่าโคนมสายพันธุ์อื่น ๆ ต่างประเทศจึงนิยมเลี้ยงเพื่อผลิตเนยเป็นโคที่กินหญ้าเก่ง สามารถเลี้ยงแบบปล่อยทุ่งได้ดีพอสมควร ตาโปน หน้าหัก จมูก พู่หางมีสีดำ รูปร่างกระทัดรัดสวยงาม สีของตัวเมียจะเป็นสีน้ำตาลปนเหลือง ตัวผู้จะมีสีน้ำตาลค่อนข้างเข้มสีของโคมีสีเหลืองปนน้ำตาลหรือสีเทาปนเหลืองหรือสีเทาปนน้ำตาลจนไปถึงเกือบดำบางตัวอาจมีจุดขาวปนอยู่บางตัวอาจมีสีเดียวเป็นพื้นก็ได้ ตัวผู้จะมีสีดำมากขึ้น ลิ้นจมูกและพู่หางอาจจะมีสีดำหรือขาวก็ได้

       

 โคพันธุ์บราวน์สวิส(Brown Swiss)

  โคพันธุ์บราวน์สวิส(Brown Swiss) มีถิ่นกำเนิดในประเทศสวิสเซอร์แลนด์ แต่ได้รับการปรับปรุงพันธุ์ในสหรัฐอเมริกาให้มีรูปทรงเข้าแบบของโคนม เป็นสีน้ำตาลเข้ม บริเวณปลายจมูกมีสีน้ำตาลอ่อนๆ แกมเหลือง ส่วนจมูก ลิ้น และพู่หางจะมีสีดำ ลักษณะที่เป็นข้อดี ได้แก่ มีขนาดใหญ่ รูปร่างดีโครงสร้างแข็งแรง กระดูกใหญ่ ให้น้ำนมมาก ไขมันสูง ทนร้อนได้ดี ลักษณะที่เป็นข้อเสียเปรียบ คือเจริญเติบโตเต็มวัยช้า ทำให้ผู้เลี้ยงรอเวลานานกว่าจะได้รีดนม โคตัวผู้ตัวโตเต็มที่หนักประมาณ 800-900 กิโลกรัม โคตัวเมียเต็มที่หนักประมาณ 500-600 กิโลกรัม ให้นมเฉลี่ย 4,500 กิโลกรัมต่อระยะการให้นม เปอร์เซ็นต์ไขมันในน้ำนมประมาณ 4% เปอร์เซ็นต์โปรตีนในน้ำนมประมาณ 3.5% องค์ประกอบในน้ำนมมีมาก เหมาะสำหรับทำเนยหรือผลิตภัณฑ์นมอื่น ๆ ข้อดีของโคพันธุ์นี้คือ ทนต่ออากาศร้อนได้ดีเมื่อเทียบกับโคยุโรปพันธุ์อื่น ๆ

1.1    โคนมเขตร้อน

         โคพันธุ์ซาฮีวาล (Sahival)

โคพันธุ์ซาฮีวาล (Sahival) เป็นโคนมที่ดีที่สุดของอินเดีย ถิ่นกำเนิดอยู่ในแคว้นปัญจาบ ประเทศปากีสถานรูปร่างคล้ายเรดซินดี้ แต่มีขนาดใหญ่กว่า ลำตัวยาวและลึก ค่อนข้างเจ้าเนื้อ เขาสั้น ตัวมีสีแดง และมีแต้มสีน้ำตาลขาวทั่วไป เขาสั้นซึ่งยาวประมาณ 10 เซนติเมตร คอสั้น หูใหญ่และพับตก เหนียงคอหย่อนยาน ตะโหนกใหญ่และมักเอียงข้าง บั้นท้ายใหญ่และกว้าง หางยาวจนพู่หางระพื้นดิน เต้านมใหญ่และมักหย่อน เป็นโคขนาดปานกลาง ตัวผู้มีน้ำหนักประมาณ 500-600 กิโลกรัม ตัวเมียหนักประมาณ 400-450 กิโลกรัม แม่โคให้นมเฉลี่ย 2,000 กิโลกรัมต่อระยะการให้นม และมีเปอร์เซ็นต์ไขมันในน้ำนม 4.3% ให้ลูกครั้งแรกเมื่ออายุประมาณ 3 ปี

                 

โคพันธุ์เรดซินดี้ (Red Sindhi)

    โคพันธุ์เรดซินดี้ (Red Sindhi) เป็นโคที่มีชื่อเสียงของประเทศอินเดียและปากีสถาน มีขนาดค่อนข้างเล็กตัวผู้หนักประมาณ 450-500 กิโลกรัม ตัวเมียหนัก 300-350 กิโลกรัม ลักษณะที่แตกต่างจากซาฮีวาลคือรูปร่างจะหนาแน่นกว่า บั้นท้ายจะกลมกว่า ลูกโคเมื่อเกิดมีน้ำหนักตัวประมาณ 20 กิโลกรัม รูปร่างค่อนข้างลึกและหนา บั้นท้ายกลมและลาดโค้ง สีแดงทั้งตัว บางตัวสีอ่อนจนเกือบเป็นสีขุ่น อาจมีจุดหรือด่างขาวที่เหนียงคอและหน้าผากหัวและหน้าผากกว้างใหญ่ โคนเขาหนา หูยาวปานกลางและพับตก มีหนังหลวมมาก พื้นท้องและเหนียงคอหย่อนมาก เต้านมใหญ่แต่ค่อนข้างหย่อน หัวนมค่อนข้างใหญ่ ตะโหนกใหญ่แต่ไม่เท่าพันธุ์ซาฮีวาล แม่โคให้นมเฉลี่ยได้ประมาณ 1,500-2,000 กิโลกรัมต่อระยะการให้นม หรือให้นมประมาณวันละ 5-8กิโลกรัมเริ่มให้นมช้าคือ เริ่มให้นมเมื่ออายุ 3 ปีขึ้นไป ทนต่ออากาศร้อนได้ดี ข้อเสียของโคพันธุ์นี้คือ ในการให้นมต้องให้ลูกโคกระตุ้นเร้าให้แม่โคปล่อยน้ำนม เต้านมเป็นรูปกรวยและหัวนมรวมเป็นกระจุก ทำให้รีดนมได้ยาก ขนาดของหัวนมใหญ่เกินไป ถ้าทำการหย่านมลูก แม่โคจะหยุดให้นม

พันธุ์โคนมที่เลี้ยงในประเทศไทย 
  
  
1.พันธุ์ไทยฟรีเชียน (Thai Friesian) 
  

เกษตรกรทั่วไปมักเรียกว่า “ โคเลือดสูง ” หมายถึงโคนมลูกผสมที่มีเลือดโคนมพันธุ์โฮลส์ไตน์ฟรีเชี่ยน

มากกว่า 75 % ปัจจุบันเกษตรกรเลี้ยงกันมากในจังหวัดสระบุรี, นครราชสีมา, ลพบุรี และราชบุรี รวมทั้งจังหวัดอื่นๆ โคพันธุ์นี้ให้ผลผลิตน้ำนมค่อนข้างสูง จากข้อมูลสำหรับฟาร์มที่มีการจัดการด้านอาหารอย่างเหมาะสมให้ผลผลิตน้ำนมเฉลี่ยประมาณ 4,000 – 5,000 กิโลกรัม ต่อระยะการให้นม หรือผลผลิตน้ำนมในระยะให้นมสูง (peak) 
หลังคลอดไม่ต่ำกว่า 15 กิโลกรัม โคพันธุ์นี้เหมาะสำหรับเกษตรกรที่มีประสบการณ์ในการเลี้ยงโคนมมาแล้วสำหรับในส่วนของกรมปศุสัตว์ได้มีการเลี้ยงโคนมพันธุ์ไทยฟรีเชี่ยน ที่ศูนย์วิจัยและบำรุงพันธุ์สัตว์เชียงใหม่, ศูนย์วิจัยและบำรุงพันธุ์สัตว์สุราษฎร์ธานี, ศูนย์วิจัยและบำรุงพันธุ์สัตว์ทับกวาง, สถานีวิจัยทดสอบพันธุ์สัตว์ปากช่อง, สถานีวิจัยทดสอบพันธุ์สัตว์สกลนคร, สถานีวิจัยทดสอบพันธุ์สัตว์สระแก้ว


2.พันธุ์ ที เอ็ม แซด (Thai Milking Zebu) 
  
  

เกษตรกรทั่วไปมักเรียกว่า “โคเลือด 75 ” หมายถึง โคนมลูกผสมที่มีเลือดโคนมพันธุ์โฮลส์ไตน์ฟรีเชี่ยน

75 % ส่วนสายเลือดที่เหลือ 25 % เป็นโคพันธุ์ซีบู โคพันธุ์นี้เหมาะสำหรับเกษตรกรรายใหม่ กลุ่มที่ได้มีการผสมพันธุ์และคัดเลือกแล้วให้ผลผลิตน้ำนมเฉลี่ยประมาณ3,000 – 4,000 กิโลกรัม ต่อระยะการให้นม ในส่วนของกรมปศุสัตว์ได้มีการเลี้ยงและศึกษาโคนมพันธุ์นี้ที่ศูนย์วิจัยและบำรุงพันธุ์สัตว์ลำพญากลาง จังหวัดนครราชสีมา



3.พันธุ์โฮลสตน์ฟรีเชียน หรือพันธุ์ขาว - ดำ (Holstein - Friesian) 

เป็นโคนมพันธุ์ที่กรมปศุสัตว์ได้คัดเลือกให้เป็นพันธุ์หลักในการปรับปรุงพันธุ์โคนมของประเทศ โคพันธุ์นี้

มีถิ่นกำเนิดในประเทศเนเธอร์แลนด์ ซึ่งอยู่ในทวีปยุโรป

สำหรับโคพันธุ์นี้ในทวีปยุโรปมักนิยมเรียกว่าพันธุ์ฟรีเชี่ยน (Friesian) ซึ่งชื่อนี้สอดคล้องกับเมืองฟรีแลนด์
(Friesland) ซึ่งอยู่ทางตอนเหนือของเนเธอร์แลนด์ แต่ในทวีปอเมริกาเหนือ โดยเฉพาะประเทศสหรัฐอเมริกา และ แคนาดา เรียกโคนมพันธุ์นี้ว่าพันธุ์โฮลส์ไตน์ (Holstein) ซึ่งคาดว่าเรียกตามชื่อรัฐHolstein ซึ่งอยู่ในประเทศเยอรมัน แต่สำหรับประเทศไทยรวมทั้งหลาย ๆ ประเทศได้มีการนำเข้าน้ำเชื้อและตัวโคจากประเทศในยุโรป, สหรัฐอเมริกา และแคนาดาจึงมีการเรียกโคพันธุ์นี้รวมว่าพันธุ์โฮลส์ไตน์ฟรีเชี่ยน (Holstein Friesian) โคพันธุ์นี้มีขนาดใหญ่เพศผู้หนัก 800 – 1,000 กิโลกรัม เพศเมียน้ำหนัก 500 – 800 กิโลกรัม ผลิตน้ำนมเฉลี่ย 6,000 –7,000 กิโลกรัม ต่อ ระยะการให้นม มีนิสัยค่อนข้างเชื่อง รีดนมง่ายไม่เตะ หรือ อั้นน้ำนม โคนมพันธุ์โฮลส์ไตน์ ส่วนใหญ่มีสีขาวดำ โดยสีขาว หรือ ดำ จะมากหรือน้อยกว่าก็ได้ จึงมักเรียกชื่อ ง่ายๆ ว่าโคนมพันธุ์ขาวดำ (Black & White Holstein) แต่จริง ๆ แล้วโคนมพันธุ์โฮลส์ไตน์ ยังมีสีขาวแดอีกกลุ่มหนึ่งซึ่งมักเรียกว่า Red & White Holstein แต่ลักษณะสีขาวดำเป็นลักษณะยีนเด่น (Dominant Gene)
ส่วนลักษณะสีขาวแดงเป็นยีนด้อย (Recessive Gene) ซึ่งเมื่อใช้น้ำเชื้อขาวดำ ผสมกับ แม่โคขาวแดง ลูกที่ได้

โคเนื้อ

สายพันธุ์โคเนื้อ

      สายพันธุ์โคเนื้อ

โคพันธุ์ชาโรเลส์(Charolais) 

      โคพันธุ์ชาโรเลส์(Charolais) เป็นโคสายพันธุ์ยุโรป (Bos taurus) ได้รับการเรียกชื่อตามแหล่งกำเนิด  ทางตอนกลางของประเทศฝรั่งเศส โครงร่างเป็นรูปสี่เหลี่ยม ช่วงลำตัวยาวและแน่นทึบ กล้ามเนื้อส่วนสันหลัง ช่วงต้นขาและไหล่เจริญดีมาก โคเพศผู้โตเต็มที่มีส่วนสูงเฉลี่ย 150-155 เซนติเมตร น้ำหนักประมาณ 1,100-1,200 กิโลกรัม โคเพศเมียโตเต็มที่มีส่วนสูงเฉลี่ย 140-143 เซนติเมตร น้ำหนักประมาณ 700-750 กิโลกรัม

โคพันธุ์อเมริกันบราห์มัน (American Brahman)

โคพันธุ์อเมริกันบราห์มัน (American Brahman) เป็นโคเนื้อเมืองร้อนสายพันธุ์โคอินเดีย (Bosindicus) ได้รับการปรับปรุงพันธุ์จากประเทศอเมริกาโดยนำไปปรับปรุงพันธุ์ทางตอนใต้ของอเมริกา โคบราห์มันถ้าเลี้ยงเป็นโคขุนด้วยอาหารที่มีโปรตีนมากกว่า 16% จะสามารถโตได้วันละประมาณ 1 กิโลกรัมและเมื่อผสมพันธุ์กับโคพันธุ์ยุโรป เช่น ชาร์โรเลส์ ลูกผสมที่เกิดมาถ้าเลี้ยงด้วยอาหารที่มีโปรตีนมากกว่า 16% จะสามารถโตได้ถึงวันละ 1.3 กิโลกรัม เปอร์เซ็นต์ซาก 60% โคเพศผู้โตเต็มที่มีน้ำหนักประมาณ 800-1,200 กิโลกรัมโ คเพศเมียมีตะโหนกขนาดเล็กกว่าโคเพศผู้ มีน้ำหนักประมาณ 550-800 กิโลกรัม

โคพันธุ์แองกัส(Angus)

                 

โคพันธุ์แองกัส(Angus) มีถิ่นกำเนิดอยู่ทางภาคตะวันออกเฉียงเหนือของประเทศสก๊อตแลนด์ เป็นโคขนาดกลางถึงเล็ก โคเพศผู้มีน้ำหนักประมาณ 900 กิโลกรัม โคเพศเมียมีน้ำหนักประมาณ 600 กิโลกรัม โคพันธุ์นี้จะมีสีดำตลอดตัว ไม่มีเขา ถึงวัยเจริญเร็ว แม่โคเลี้ยงลูกเก่ง โคพันธุ์นี้มีไขมันแทรกในกล้ามเนื้อมากกว่าพันธุ์อื่น ๆ ทำให้เนื้อมีคุณภาพดีเยี่ยม แต่มีข้อเสียคือ เนื่องจากมีขนาดเล็กอัตราการเจริญเติบโตหลังหย่านมไม่ดีนัก พร้อมทั้งปรับตัวเข้ากับสภาพภูมิอากาศของประเทศไทย คือ ร้อนชื้นไม่ดี

                 โคเนื้อพันธุ์พื้นเมือง (Thai Native)

โคพื้นเมืองนับว่าเป็นสัตว์เลี้ยงมรดกทางวัฒนธรรมที่สำคัญ อยู่คู่กับวิถีชีวิตคนไทยมาช้านาน แม้เกษตรกรส่วนใหญ่จะมองข้ามความสำคัญของโคพื้นเมืองโดยได้ขายโคออกไปหรือนิยมนำโคพันธุ์อื่นๆ มาผสมเพื่อคาดหวังให้ได้ผลผลิตที่ดีกว่า เพราะเหตุผลข้อด้อยเพียงด้านเดียวของโคพื้นเมือง คือ มีลำตัวขนาดเล็ก โตช้า จึงมองข้ามข้อดีของโคพื้นเมืองไป เช่น การให้ลูกดก ความทนทานต่อสภาพภูมิอากาศร้อนและสภาพการจัดการเลี้ยงดูที่ไม่ค่อยดี(แร้นแค้น) การทนต่อโรคและพยาธิในเขตร้อน เป็นต้น

ประวัติของโคเนื้อ

ความเป็นมาของโคเนื้อ

   ส่วนการเลี้ยงโคเนื้อในประเทศไทยเน้นหนักไปในทางการใช้แรงงาน เช่น ช่วยในการไถนา หรือทำไร่ เมื่อโคเหล่านี้มีอายุมาก ใช้แรงงานไม่ไหว เจ้าของมักจะส่งเข้าโรงฆ่า ดังนั้นเนื้อโคที่ใช้บริโภคในอดีต มักจะมาจากโคที่ใช้แรงงานเหล่านี้ถูกขายเข้าโรงฆ่าเมื่อมีอายุมาก หรือหมดสภาพที่จะใช้แรงงานได้ ซึ่งเนื้อที่ได้จากโคที่ใช้แรงงานเหล่านี้ จะเป็น

เนื้อคุณภาพต่ำ เนื้อจะเหนียว มีไขมันแทรกในเส้นใยกล้ามเนื้อน้อย ไขมันหุ้มซากจะเป็นสีเหลือง เรียกว่า เนื้อวัวมัน ขายไม่ได้ราคาเท่าใดนักและไม่เป็นที่ต้องการของตลาดต่างประเทศ หรือตลาดเนื้อคุณภาพสูงในประเทศ และเมื่อไม่กี่ปีที่ผ่านมา ได้มีการพัฒนาความรู้เรื่องโคเนื้อ และการขุนโคเพื่อให้ได้เนื้อมีคุณภาพดีมากขึ้น ทำให้เกิดการปรับปรุงพันธุ์โคเนื้อ มีการขุน เพื่อให้โคโตเร็ว มีไขมันแทรกตามเส้นใยกล้ามเนื้อ จนเนื้อมีความนุ่มและฉ่ำ จนกลายเป็นเนื้อคุณภาพดี เนื้อที่มีคุณภาพดีเหล่านี้ จะขายได้ราคาและเป็นที่ต้องการของตลาดเนื้อคุณภาพสูงภายในประเทศ